...........................................
Эхнэртээ – Ганц үстэй дээл хийгээд байж байгаарай гэсэн гэдэг. Эхнэр нь ч бас яггүй хүн байсан байна. Сайхан үстэй дээл хийчихээд ганц үс байлгаж байснаа ганц үстэй дээлээ хийлээ гээд өгсөн гэдэг. Үстэй ганц, гэхдээ баярласандаа ганц үстэй гэснийг эхнэр нь цаашлуулж байсан яриа байдаг. Ухаант хүний гэргий тэр хүнд гологдохгүй насан туршдаа хүндлүүлэн ханилна гэдэг ухаант гэргий байсныг л илэрхийлж байгаагийн тэмдэг гэж гэргийг нь хүндэлж явдагаа илэрхийлье. Бүх ээж түүн шиг ухаантай байгаасай!
................................................
Дээхнэ үед Улаанбаатарт хүнийг Та, чи гэхийн оронд Танай хүн гэдэг үг их дэлгэрчээ. Нэг удаа Ринчэн гуай харилцуураа автал утастсан хүн, -За Танай хүнтэй ярья гэж. Ринчэн гуай хөгшнөө дуудаад Раднаа чамтай ярих гэж байна гэсэн аж. Үнэхээр Танай хүн гэвэл Та гэсэн үг биш, таны хэн нэгтэй ярья гэсэн санааг илэрхийлдэг ажээ.
...........................................
Нэг хүн Ринчэн гуайгаас, -Урьдын цагт Төвдийн цаст орон орж, олон жил ном үзсээр, ном хаялцсаны эцэст манайхан аграмба, маарамба, лхарамба, дооромбо гээд сайхан цолтой ирдэг байсан. Одоо тэгвэл Москва, Ленинградад очоод нэхий дээл, савхин цамцаар дэд эрдэмтэн, доктор болж байгааг юу гэж нэрлэх вэ гэжээ. Ринчэн гуай ер түгдэрсэн янзгүй, -Тэднийг Хуурамба гэвэл таарна даа гэж хариулжээ.
................................
Нэг таньдаг халимаг залуу нь Ботго нэртэй байж. Цагаан сараар түүнд илгээсэн ил захидалдаа Ринчэн гуай -Энэ жилийн цагаан сар гарч байна. Ботгоо чамайгаа тод үсгээ сайн сурч Буур болохыг ерөөе гэжээ.
.....................................
Ринчэн гуай хөгшин залуу хэнийг боловч “Багшаа” гэж хэлдэг зантай байв. Багш гэж хэлдэгийн учир гэвээс би хэдийгээр эрдэмтэн боловч бүх хүн миний багш, би тэднээс юм сурч мэдэх ёстой, би олноос илүү мэддэг амьтан биш гэсэн санаагаа илэрхийлдэг байж. Тийм ч учраас өвгөн “Муу ину бас миний багш, сайн ину бас миний багш” хэмээсэн эртний сургаалийг давтан хэлэх дуртай байжээ.
............................................
Манайд уйгаржин монгол үсгээ орхиод кирил үсэг хэрэглэхэд ихэд дургүйцэж байсан Ринчэн гуай, -Орос бичиг ер нь муу ёрын бичиг юмаа. Уншихад “ойлгогдохгүй ойлгогдохгүй” гэж толгой сэгсрүүлээд байх юм. Гэтэл монгол бичиг бол бэлгэ дэмбэрэлтэй “ойлгогдоно, ойлгогдоно” гээд л толгой дохиулаад байдаг гэжээ.
...................................................
Ринчэн гуай Хятадад айлчлахад Хятадын их цагаан хэрмийг үзүүлжээ. Тэгэхэд цагаан хэрэмний наад талд гараад -Ёо, ёо, нутагтаа ирж нэг санаа амарлаа, яасан сайхан юм бэ гээд ногоон дээр хэвтээд өгчээ.
..................................................
Хятадын түмэн газрын их цагаан хэрмийг очиж үзэхдээ Ринчэн гуай -Хятадууд их ухаантай улс аа, яагаад ч гэрийнхээ буурин дундуур ханаа шийрлэхгүй гэжээ.
...................................................
Жин хэмжүүрийн газар, ус цаг уурын удирдах газар нэг байшинд түр байрлажээ. Тэгэхэд Ринчэн гуай “хулгайч, худалч хоёр нэг дор орчихож” гэж ёжилжээ.
.....................................................
Ринчэн гуайтай эсперанточ шавь Догсүрэн нь очиж уулзжээ. Тэгээд -Багш аа, эсперанто хэлэн дээр нэг ном гарчээ гэж хэлбэл -Би олон жил хэл үзэж байна. Хэлэн дээр яр гарахыг мэдэхээс биш, ном гарахыг мэдэхгүй юм байна гэжээ. -Одоо манай ном хэвлэлд үргэлж ингэж бичих боллоо шүү дээ -Та хэл үзэж байгаа хүн, бурууг нь дууриагаад яах вэ, хэлээр гэж хэлэх хэрэгтэй гэжээ.
.....................................................
Нэг удаа Эрдэм дэлгэрүүлэх нийгэмлэгийн хурал болж дарга нь Ж.Сэрээтэр гэдэг хүн илтгэл тавьж, “манай сэхээтнүүд малаас гадна элдэв олон төрлийн амьтан дээр тун сайн ажиллаж байна. Жишээ нь дэд эрдэмтэн Даваацэрэн шувуу фабрикийн тахиан дээр, Дашдорж заводын гахайн дээр үр дүнтэй ажиллаж байна” гэж айлтгажээ. Ринчэн гуай сонсож байснаа, -За яахав Дашдоржийг гахайн дээр яасхийгээд гайхагдахаар “ажиллуулж” болдог юмаа гэхэд Даваацэрэн очиж очиж тахиан дээр “ажиллана” гэдэг гайхмаар байна даа та минь гэжээ.
........................................................
Ринчэн гуай нэг орос хүнтэй монгол, орос хэлний аль нь баян болох талаар их маргаж гэнэ. Тэгээр Ринчэн гуай нөгөө орос эрдэмтнээсээ “гавлын ясан доторх юмыг оросоор юу гэдэг вэ?” гэж асуужээ. Цаадах нь “головной мозг” гэдэг гэж. “Нурууны ясан дотор байдаг юмыг оросоор юу гэдэг вэ?” гэж бас асууж. “Спинной мозг” гэж хариулж. “Чөмөгний ясан доторх юмыг юу гэх вэ?” гэж мөн лавлаж. “Костный мозг” гэдэг гэж. Тэгэхэд Ринчэн гуай монголоор “гавлын ясан доторхийг тархи, нурууны ясан доторхийг нугас, чөмөгний ясан доторхийг чөмөг” гэдэг юм даа. Нэртэй нь таануус “хамар дотор байдгийгаа “носовой мозг” гэхгүй дээ гэсэн гэдэг.
.........................................................
Дөчөөд оны эхээр “Үнэн” сониныг орос хэлээр гаргахад орос хэл гаргууд мэдэх хүн хайгаад олдохгүйд Ринчэн гуайг арга буюу шоронгоос суллаж, мэдлэгийг нь ашиглахаар шийджээ. Тэгээд Чойбалсан түүнийг дуудаж уулзаад учрыг тайлбарлаж хэлжээ. Тэгэхэд Ринчэн гуай, -За даа, би ч Дотоод яамныхаа хар гэрт их идээшжээ. Ажилдаа тэндээсээ явзнаж байх уу даа, маршал аа гэжээ.
.......................................................
Ринчэн гуай “Үнэн” сонинд орчуулагч байхдаа “Үнэн” сонинд гарсан өгүүллийн нэг өгүүлбэр алдаатай байсныг орос руу алдаатай чигээр нь орчуулжээ. Үүнийг нь Ю.Цэдэнбал үзээд, снины хариуцлагатан нарыг дуудаж загнаад, Ринчэн гуайн орчуулсныг сонсоод “Тэр Ринчэнг дууд” гэжээ. Ринчэнг орж очиход Цэдэнбал орос сонинд алдаатай юм гаргалааа, чиний нөгөө орос хэл мэддэг чинь аль вэ!” гэж их тавлангуй загнасанд Ринчэн нөгөө алдаатай монгол сонинг өврөөсөө гаргаж ширээн дээр тавиад, “Я не могу сделать из монгольского гавна русское золото” \Би монгол баасыг орос алт болгож чадахгүй юм аа\ гэж хэлчихээд гараад явчихжээ.
...............................................
Үгийн боловсрол, хэл найруулгыг гойд эрхэмлэдэг Ринчэн гуай илүү дутуу сул үгийг тэвчиж чаддаггүй ажээ. Зохиолч Даржаа Ринчэнтэй нэг дор сонинд ажиллаж байхдаа түүнээс их юм сурснаа хуучилсан нь: Нэг өдөр Даржаа Ринчэн гуайн дэргэд очсон чинь Өвгөн -Даржаа багшийн бөөсийг түүж байна гээд бичсэн юмы нь эрээн цоохор болгочихсон байна гэнэ. Даржаа залуу байсан тул бичсэн юмыг минь дэндүү эвдэж байна гэж уур нь хүрчээ. Тэгээд өнөө зассан зүйлээ Даржаад өгөөд, -Даржаа багшаа! Харж байгаа биз! “Таван өнгийн солонго татаад” гэдгийн чинь “таван өнгө” нь илүү үг. Солонго татаад гэвэл болох нь тэр. Та бас “машинаар яваад ирлээ” гэсэн байх юм. Явалгүй яаж ирэхэв дээ. Машинаар ирлээ гэвэл болох нь тэр. Тэгээд бас “Сайн малчин Тогтох малаа бүрэн хээлтүүлэв” гэжээ. Тэгвэл энэ малчныг чинь шүүхэд өгөх болно биз дээ, малаа хээлтүүлсэн юм бол... Зүй нь “Сайн малчин Тогтох малаа бүрэн хээл авахуулав” гэх байж. Ингэхлээр Даржаа гуай их ичиж, хоёр гараа өргөн бууж өгөөд өнөө уурлаж байсныг минь мэдсэн бол яанаа гэж шанааны нь хөлс гарч байсан аж.
Posted by ganga
